Prawdziwy święty Mikołaj

Tekst: Marta Tomczyk-Maryon

Czy święty Mikołaj jest święty?

Powyższe pytanie tylko pozornie jest absurdalne. W dzisiejszym świecie zdominowanym przez konsumpcjonizm i masową kulturę dawne tradycje ulegają zmianie, by nie powiedzieć wypaczeniu. Spotkało to również świętego Mikołaja, który w powszechnej świadomości z postaci chrześcijańskiego świętego przeistoczył się w rubasznego grubaska rozwożącego colę na święta.

Warto przypomnieć postać prawdziwego świętego Mikołaja, czyli chrześcijańskiego biskupa.

Biskup i święty

Święty Mikołaj znany jako Mikołaj z Miry lub Mikołaj z Bari żył w latach 280-345 (lub 352) w Licji w miejscowości Patras na terenie dzisiejszej Turcji. Jego ojcem był bogaty i pobożny Euphemios, znany ze swojej dobroci, matką Anna, siostra biskupa Myry zwanego także Mikołajem. Rodzice przykładali wielką wagę do wychowania syna, więc trudno się dziwić, że poszedł w ich ślady. Gdy zmarli Mikołaj odziedziczył majątek, którym chętnie dzielił się z potrzebującymi. Na temat jego życia i cudów, jakie miał dokonać powstało wiele Żywotów. W jednym z nich pojawiła się opowieść o trzech córkach, którym ułatwił zamążpójście trzykrotnie podrzucając w nocy pieniądze na posag i ratując w ten sposób dziewczyny od trafienia do domu publicznego.

Znana jest również legenda o tym jak Mikołaj swoją modlitwą uratował od niechybnego utonięcia rybaków w czasie gwałtownej burzy. I dlatego czczony jest także jako patron marynarzy i rybaków.

Gdy Mikołaj został wybrany na biskupa miasta Miry, podbił serca wiernych gorliwością pasterską i troskliwością o ich potrzeby materialne.

Po długich latach odszedł po nagrodę do Pana 6 grudnia (między rokiem 345 a 352). Jego ciało zostało pochowane ze czcią w Mirze, gdzie przetrwało do roku 1087. Później do włoskiego Bari przewieźli je marynarze, chroniąc je przed muzułmanami. W roku 1089 papież Urban II uroczyście poświęcił grobowiec w bazylice wystawionej ku jego czci.

Bazylika św. Mikołaja w Bari. Foto: Wikimedia

Kult

Mikołaj z Miry jest czczony zarówno przez katolików, jak i prawosławnych. Jego wspomnienie przypada według kalendarza gregoriańskiego 6 grudnia, natomiast według kalendarza juliańskiego - 19 grudnia. Przy jego grobie odbył się w roku 1098 zwołany przez papieża Urbana II synod, na którym szukano dróg zniesienia podziałów w chrześcijaństwie. Początki jego kultu sięgają jednak VI wieku, kiedy to cesarz Justynian wystawił mu w Konstantynopolu wspaniałą bazylikę. Sto lat później cesarz Bazyli Macedończyk w pałacu cesarskim ufundował kaplicę ku czci Świętego. Mira była popularnym miejscem pielgrzymek. Kilkanaście kościołów pod jego wezwaniem oraz kaplica znajdowały się również w Rzymie. W całym chrześcijańskim świecie Mikołaj miał wiele świątyń. Jest patronem Grecji, Rosji i Lotaryngii, a także wielu miast hanzeatyckich oraz Amsterdamu, Ankony, Bari, Fryburga i Nowego Jorku. Imię świętego noszą też liczne miasta na wszystkich kontynentach.

W Polsce kult świętego był również popularny, o czym świadczy liczba obecnych do dziś 327 kościołów! Jego wezwanie noszą trzy kościoły katedralne w Elblągu, Kaliszu i w Bielsku-Białej. Warto również wspomnieć piękną bazylikę św. Mikołaja w Gdańsku, której początki sięgają XII wieku.

Ikonografia i zwyczaje

Święty Mikołaj jest przedstawiany w stroju biskupa rytu łacińskiego lub greckiego. Jego atrybutami są m.in.: anioł, anioł z mitrą, chleb, troje dzieci lub młodzieńców w cebrzyku, trzy jabłka, trzy złote kule na księdze lub w dłoni, pastorał, księga, kotwica, sakiewka z pieniędzmi, trzy sakiewki, okręt, worek prezentów.

Mikołaj jest patronem dziewcząt pragnących wyjść za mąż, kobiet chcących urodzić dziecko, noworodków, ludzi morza, flisaków, dokerów, kupców, młynarzy, piekarzy, rzeźników, krawców, tkaczy, podróżnych i pielgrzymów, więźniów, adwokatów, notariuszy, handlarzy winem i zbożem i żebraków. Zaliczany był do Czternastu Świętych Wspomożycieli.

W połowie XIII wieku w niektórych krajach powstał zwyczaj obdarowywania się w dzień wspomnienia tego Świętego, czyli 6 grudnia. Prezenty dostawały głównie dzieci. W Polsce zwyczaj ten rozpowszechnił się stosunkowo późno, w połowie XVIII wieku. Podkładano dzieciom prezenty w nocy, mówiąc, że to dar św. Mikołaja.

Modlitwa

Istnieje wiele modlitw do świętego Mikołaja. Podkreśla się w nich to, w czym Święty powinien być wzorem dla współczesnych ludzi:   

„Święty Mikołaj niech nas uczy
dzielić się z biednymi,
kochać maluczkich i cierpiących
słowem i czynami”.

Niech będzie Bóg nasz uwielbiony
w świętym Mikołaju.
Pan Bóg go wybrał i obdarzył
łaską i miłością.
Tymi darami służył ludzkości
i jako biskup jest on nam wzorem
wiary i dobroci.

Święty Mikołaj opiekunem
więźniów i żeglarzy,
a także dzieci i młodzieży,
kupców i piekarzy.
Módl się za nami przed Boga tronem,
byśmy za tobą szli ku wieczności,
pełnej szczęśliwości.

Święty Mikołaj niech nas uczy
dzielić się z biednymi,
kochać maluczkich i cierpiących
słowem i czynami.
Byśmy na drodze naszego życia
byli świadkami Pana Jezusa,
świecąc cnót przykładem. Amen.