Liturgia Słowa dla dzieci – Wskazania

Cele niniejszych Wskazań

- Zachęcenie możliwie wszystkich parafii do wprowadzenia Liturgii Słowa dla dzieci

- Określenie ram zapewniających dobrą jakość Liturgii Słowa dla dzieci jako pełnowartościowej liturgii słowa dla dzieci jako integralnej części wspólnego celebrowania Mszy świętej w parafii

Msza święta stanowi centrum życia całego Kościoła i życia każdego z wierzących- wszystkich ochrzczonych, a więc także i dzieci. Uczestnictwo we Mszy św. jest centralnym punktem szczególnie w edukacji religijnej dzieci i w ich wzrastaniu w wierze. Mają one pewne własne oczekiwania i predyspozycje, różne od oczekiwań dorosłych, i to należy brać pod uwagę. Liturgia Słowa dla dzieci, którą wprowadzono w wielu prafiach w naszej diecezji z dobrymi rezultatami, jest odpowiedzią na to wyzwanie. Liturgia Słowa dla dzieci często nazywana jest Wyjaśnieniem Ewangelii, albo Szkółką niedzielną. Tutaj używamy określenia Liturgia Słowa dla dzieci, ponieważ to sformułowanie najlepiej wyjaśnia co jest celem takiego przedsięwzięcia.

Ważne jest, aby dzieci jak najwcześniej w swym życiu były przyzwyczajone do uczestniczenia we Mszy świętej i aby rozumiały czym ona jest i potrafiły ja przeżywać. Liturgia Słowa dla dzieci jest właśnie taką formą uczestniczenia we Mszy św., gdzie oczekiwania i możliwości dzieci brane są pod uwage. To oznacza, że po rozpoczęciu liturgii, dzieci przechodzą wraz z prowadzącym(i) Liturgię słowa dla dzieci do innego pomieszczenia w pobliżu (np.sali parafialnej), aby razem celebrować Liturgie Słowa (zgodnie z zaleceniami Świętej Kongregacji Kultu Bożego 1.11.1973 §17). Mimo, że dzieci fizycznie wychodzą z kościoła, nie opuszczają one jednak Mszy świętej. Takie zrozumienie musi być jasno sformułowane tak przez celebransa, jak i osoby prowadzące i jasno przekazane wierzącym.

Rodzice mają obowiązek przekazania wiary swoim dzieciom, dotyczy to także uczestnictwa we Mszy św. i jej rozumienia. Publiczne instytucje (np.przedszkole) i środowisko w którym dziecko wzrasta w Norwegii nie wspierają rozwoju wiary dziecka. Zanim dzieci rozpoczną nauke w ramach katechizacji parafialnej w 1. lub 2. klasie, dzieci moga usłyszeć słowo Boże zawarte w Biblii jedynie poprzez uczestnictwo we Mszy św. i w rodzinie. W Kościele katolickim w Norwegii, gdzie wielu rodziców nie używa języka norweskiego w domu, jest szczególnie ważne, aby dzieci poznały opowiadania biblijne także po norwesku. Chrzescijańskie podstawy, także po norwesku, są decydujące dla zapewnienia dziecku katolickiej tożsamości w Norwegii. Msza św. jest tu najważniejszym elementem.

Jakie są cele Luturgi Słowa dla dzieci?

Umożliwienie spotkania z Jezusem Chrystusem obecnym w słowie Bożym
Umożliwienie dzieciom uczestniczenia we Mszy św. zgodnie z ich oczkiwaniami/możliwościami – mimo że znajdują się w tym momencie poza miejscem odprawiania Mszy św.
Wprowadzenie dzieci w uczestnictwo we Mszy św. poprzez słuchanie i aktywne uczestniczenie w Liturgii Słowa
Przekazanie dzieciom słów Ewangelii w sposób dla nich zrozumiały
Włączenie dzieci w społeczność wiernych uczestniczących we Mszy św., zbudowanie pozytywnych asocjacji związanych z chodzeniem do kościoła, zbudowanie wspólnoty i przyjacielskich więzi między dziećmi w parafii.

Ramy dla przeprowadzenia Liturgii Słowa dla dzieci

Wejście/wyjście

Dzieci wychodzą po modlitwie kończącej Obrzędy wstępne (Kolekta), przed rozpoczęciem 1.czytania.
Rozpoczęcie Liturgii słowa dla dzieci należy zaanonsować. Jeśli zrobi to ksiądz (celebrans), będzie to wyraźnym zaznaczeniem, że Liturgia słowa dla dzieci jest częścia liturgii.
Ministranci lub prowadzący Liturgię słowa dla dzieci (nauczyciele/katecheci) mogą wyprowdzic dzieci z kościoła w procesji, np. z niesioną oznaką – Biblią dla dzieci, obrazem z Biblii czy plakatem z napisem Liturgia słowa dla dzieci .
Dzieci muszą wrócić do kościoła przed przygotowaniem darów, tak że wszystkie dzieci uczestniczą w Liturgii eucharystycznej. Ważne jest, aby wprowadzić zwyczaj, gdzie dyżurny lub ministrant powiadamia prowadzących, kiedy zbliża się czas powrotu.
Powrót może nastąpi podczas wyznania wiary, modlitwy wiernych albo tak, by wziąć udział w procesji z darami.
Ważne jest, aby wypracować w prafii taką formę, która umożliwia dzieciom spokojny i cichy powrót do kościoła. Wspólny powrót w procesji jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ buduje spokój i porządek, a jako działanie liturgiczne pasuje zwłaszcza do charakteru Sumy.

Program Liturgii Słowa dla dzieci

Zaczynamy od zaznaczenia, że Liturgia Słowa dla dzieci jest częścią Mszy św. np. poprzez zapalenie świecy i przeżegnanie się. Następnie wprowadzamy Ewangelię śpiewając Alleluja (inną aklamacja w czasie Wielkiego Postu)
Zawsze należy przeczytać lub opowiedzieć tekst Ewangelii. Zasadniczo należy użyć tekstu Ewangelii preznaczonego na konkretną niedzielę (dzień), ale można ewentualnie wybrać inny tekst, jeśli tekst na ten dzień jest wyjątkowo trudny do zrozumienia dla małych dzieci. Tutaj trudności, jakie napotykają dzieci, muszą być ważnym elementem podjęcia decyzji, a nie ewentualne trudności jakie mogą miec z tekstem osoby prowadzące. Jeśli zamierza się użyć, innego tekstu należy wybrać jeden z pozostałych tekstów przeznaczonych na tę niedzielę (z innego roku), lub inny tekst z tego samego okresu w roku liturgicznym (według Dyrektorium Świętej Kongregacji Kultu Bożego o Mszach św. z udziałem dzieci §43). W związku z czytaniem Ewangelii należy uczynić Znak Krzyża św. na czole, ustach i sercu, najlepiej poprzedzić krótką modlitwą, np. „Boże pomóż mi zrozumieć Ewangelię, opwiedzieć o Niej innym i zachować Jej Słowa w mym sercu” lub podobną.
Można przeczytać także inne czytania przeznaczone na ten dzień – ale jako dodatek, a nie zamiast Ewangelii.
Po zaprezentowaniu tekstu Ewangelii należy razem z dziećmi omówić – to co się przeczytało. Dzieci mogą podzielić się własnymi spostrzeżeniami, ale przede wszytkim prowadzący musi być dobrze przygotowany. Te refleksje zastępują kazanie.
Można też zaśpiewać pieśń, która oddaje/ilustruje przekaz Ewangelii albo jest związana z aktualnym okresem w roku liturgicznym.
Można też nawiązać do przypadających w danym dniu/czasie uroczystości świętych, czy też innych aktualnych elementów roku liturgicznego.
Jeśli dzieci wracają do kościoła po odmówieniu Modlitwy wiernych to powinno się włączyć modlitwę wiernych do Liturgii Słowa dla dzieci używając prostych modlitw, które dzieci mogą pomóc sformułować.

Miejsce

Nauczyciel/katecheta musi uprzednio (z góry) przygotować pomieszczenie.
Pokój/sala gdzie ma się odbyć Liturga słowa dla dzieci musi mieć odpowiedni wygląd nawiazujący do liturgii. Biblię (najlepiej Biblię dla dzieci) należy umieścić na widocznym miejscu, nakrytym białym obrusem, z jedną lub kilkoma zapalonymi świecami. Sala nie powinna sie kojarzyć z klasą szkolną.
Można również użyć małej serwety w odpowiednim kolorze liturgicznym położonej na białym obrusie, a także ikonę, krucyfiks lub różaniec.
Dekoracja pokoju i struktura Liturgii słowa dla dzieci powinna być mniej więcej taka sama niezależnie od tego kto ją prowadzi w poszczególne niedziele – powinna być rozpoznawalna dla dzieci poprzez elementy stałe.

Grupa wiekowa

Dzieci, które nie przystąpiły jeszcze do Pierwszej Komunii Świętej
Należy jednak być dość elastycznym w przypadku rodzeństwa, które chce uczestniczyć razem, lub innych sytuacji szczególnych. W zamierzeniu dzieci, które przystąpiły już do Pierwszej Komunii św. powinny uczestniczyć we Mszy św. razem z dorosłymi - starsze dzieci mogą jednak również uczestniczyć w Liturgii Słowa dla dzieci , ale należy poradzić rodzicom, aby z upływem czasu zatrzymali dzieci przy sobie w kościele.
Rodziców, którzy mają dzieci tak małe, że nie mogą same uczestniczyć w Liturgii Słowa dla dzieci, należy zachęcić, aby w niej uczestniczyli wraz ze swoimi dziećmi.

Prowadzący i przygotowania

Znalezienie osób prowadzących może być wyzwaniem. Parafia powinna więc świadomie dążyć do stworzenia stałej grupy osób gotowych do prowadzenia Liturgii słowa dla dzieci.
Proboszcz jest odpowiedzialny za jakość liturgii i za prowadzących, w takim samym stopniu jak za katechezę prafialną i katechetów.
Tak samo jak w przypadku katechetów wymagane jest, by prowadzący Liturgię słowa dla dzieci byli praktykujacymi katolikami, którzy mają przemyślaną własną rolę jako przekazujących wiarę.
Parafia musi zadbać o kształcenie i podwyższanie kwalifikacji prowdzących Liturgię słowa dla dzieci. Zaleca się, aby nowe osoby w pierwszym okresie, zanim samodzielnie będą prowadzić Liturgię słowa, funkcjonowały jako pomocnicy osób już posiadających doświadczenie w tym zakresie.
Osoby prowadzące Liturgię słowa dla dzieci w parafii powinny uczestniczyć w regularnych spotkaniach, np. raz na semestr, razem z proboszczem lub innym księdzem. Powinno się wspólnie wypracować listę czytań, tematów i pieśni na cały semestr.
Rodzice często w sposób naturalny będą pełnić rolę prowadzących Liturgię Słowa dla dzieci. Jednocześnie niektórzy rodzice będą uczestniczyć razem ze swoimi małymi dziecmi – i ci powinni być poproszeni o zaangażowanie i podjęcie się funkcji prowadzących.
Przygotowanie się do prowadzenia Liturgii jest niezwykle ważne. Jeśli ma się prowadzić Liturgię Sowa dla dzieci, należy samemu przemyśleć przesłanie w danym czytaniu i jasno je sformulować. Należy przeczytać tekst Ewngelii oraz pozostałych czytań zanim się zacznie planować daną niedzielę. Pomoc można również znaleźć na stronach internetowych Kateketisk Senter.
Jest rzeczą bardzo ważną, aby w parafii był kontakt między prowadzącymi Liturgię Słowa dla dzieci, innymi katechetami i rodzicami, których dzieci uczestniczą w tej liturgii.
Parafia powinna pokazać, że ceni sobie pracę prowadzących Litugię słowa dla dzieci, np. poprzez wspólną modlitwę w ich intencji na początku semestru.

Jak często powinna mieć miejsce Liturgia słowa dla dzieci?

Częstotliwość powinna zostać ustalona przez proboszcza wspólnie z rodzicami dzieci w tej grupie wiekowej.
Liturgia słowa dla dzieci powinna być w miarę możliwości prowadzona w każdą niedzielę, aby uczestnictwo dzieci było przewidywalne i dla rodziców, i dla dzieci oraz aby stworzyć środowisko, gdzie dzieci znają się nawzajem i czują się dobrze razem. Systematycznie prowadzona Liturgia słowa dla dzieci stwarza pozytywne oczekiwania związane z pójściem do kościoła i ułatwia zaprzyjaźnienie się z innymi dziećmi.
Jeśli pożądane jest, aby w niektóre niedziele dzieci i rodzice byli razem w czasie całej Mszy Św. to można to zapewnić w czasie wakacji letnich oraz np. w czasie Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy.
W przypadku każdego dziecka to rodzice muszą zdecydować czy i jak często dziecko ma brać udział w Liturgii słowa dla dzieci. Dzieciom często trzeba pomóc i zachęcić do udziału.

Inne „dopasowania” dla rodzin z małymi dziećmi

Ważne jest, aby brać pod uwagę sytuacje rodzin z małymi dziećmi w czasie Mszy św. także w sferze praktycznej. Na przykład, należy wyznaczyć miejsce, gdzie można postawić wózek dziecięcy. Jeśli nie ma miejsca w kruchcie, trzeba znaleźć inne rozwiązanie. W sytuacji planowanej budowy czy remontu kościoła należy wziąć tak wózki dziecięce, jak również pomieszczenie dla najmłodszych pod uwagę.
Ważne jest by próbować włączać do udziału we Mszy św.dzieci, które są obecne w kościele. W dodatku do Liturgii Słowa dla dzieci, można też wyznaczać zadania, które mogą wypełniać dzieci , prowadzić aktywną pracę z ministrantami, a także zarezerwować ławki dla dzieci z przodu, tak aby mogły lepiej śledzić liturgię.
Osobne Msze św. dla dzieci i rodzin są również dobrym rozwiązaniem dla wielu parafii - albo w czasie Sumy, albo jako osobna Msza św. w większych parafiach. Przepełnione kościoły w wielu parafiach naszej diecezji są dodatkowym utrudnieniem dla rodzin z małymi dziećmi.

Det kateketiske senter i Norges Unge Katolikkers Barneutvalg

(Centrum katechetyczne i Grupa d/s dzieci w NUK -Młodzi Norwescy Katolicy)