Kościół w szkolnej ławce
SPOTKANIE DUCHOWNYCH: Kierowniczka projektu Ewa Bivand podczas dorocznego spotkania księży katolickiej diecezji Oslo w Mariaholm, która odbyła się w dniach 13-16 września 2021 r., przedstawiła założenia przedsięwzięcia. - Księża muszą wiedzieć, że mają wsparcie i zaufanie wiernych. W tej sprawie jesteśmy razem. Wspólnie uczynimy Kościół miejscem bezpiecznym – powiedziała Bivand. Zdjęcie: prywatne
Diecezja katolicka Oslo, prelatura Trondheim i prelatura Tromsø opracowały nowe wytyczne dotyczące zapobiegania nadużyciom i naruszeniom, jak również nowe materiały szkoleniowe; wszystko jest gotowe do rozpoczęcia kursów w całym kraju. – Profilaktyka jest jak ćwiczenia przeciwpożarowe – mamy nadzieję, że nie wybuchnie pożar, jednak w przypadku, gdyby tak się stało, mamy sprzęt gaśniczy i regularnie przeprowadzamy ćwiczenia – mówi kierownik projektu Ewa Bivand.
Tekst: Petter T. Stocke-Nicolaisen Tłumaczenie: Marta Tomczyk-Maryon
W imieniu naszych trzech biskupów, kierowniczka projektu Ewa Bivand wraz z grupą referencyjną, ekonomistą z prelatury Tromsø Ulrikem Sverdrup-Thygesonem, wikariuszem generalnym z prelatury Trondheim Lukasem Lorf-Wollesenem i psychologiem Huan Nguyen z katolickiej diecezji Oslo, przygotowali „Wytyczne do zapobiegania naruszeniom i przemocy wobec nieletnich i bezbronnych osób dorosłych w Kościele katolickim w Norwegii”.
– Kiedy w 2020 r. zweryfikowano dokument „Rozpatrywanie spraw dotyczących podejrzeń o wykorzystywanie seksualne”, uznano, że zapobieganie nadużyciom jest bardzo ważne i zasługuje na osobne opracowanie. Utworzono grupę roboczą, która przedstawiła propozycje wytycznych i środków w listopadzie 2020 r. - mówi Bivand.
Opracowanie to stanowi obecnie podstawę dla aktualnych wytycznych i nowego materiału szkoleniowego.
– Podsumowanie dotyczące rozpatrywania spraw z 2020 r. dotyczy katolickiej diecezji Oslo i prelatury Trondheim, natomiast prelatura Tromsø ma swój własny dokument. Broszura „Co robić w przypadku podejrzenia nadużycia seksualnego” (Hva gjør man ved mistanke om seksuelle overgrep) oraz ostatni dokument „Zapobieganie nadużyciom seksualnym i przemocy – O zdrowych granicach w pracy w Kościele” (Forebygging av seksuelle krenkelse og overgrep – Om sunne grenser i kirkelig arbeid) obowiązują w całej katolickiej Norwegii.
– Co zamierza Pani zrobić, aby dokument był znany i realnie stosowany w praktyce?
– Opracowanie to jest w pierwszej kolejności prezentowane większym zgromadzeniom – duchownym na zebraniach w diecezji i wszystkich prelaturach, katechetom, Radzie Duszpasterskiej Diecezji Oslo, siostrom zakonnym, przedstawicielom NUK-u (Norwescy Młodzi Katolicy) podczas zebrania ogólnokrajowego oraz dyrektorom szkół katolickich.
– Dokument jest obecnie dostępny na stronie katolsk.no, ale wkrótce zostanie również wydrukowany i wysłany do parafii – mówi Ewa Bivand.
Następnie we wszystkich parafiach zostaną zorganizowane kursy. Początkowo fizyczne spotkania z wykładami, praca w grupach, rozmowy i planowanie dalszej pracy na poziomie lokalnym – wyjaśnia kierowniczka projektu.
Istnieje łącznie 40 parafii, 27 w Diecezji Oslo, 5 w Norwegii Środkowej i 18 w Norwegii Północnej. W związku z webinarem dla katechetów powstał film wprowadzający, który może być również wykorzystany, jako wstępna informacja o kursie. W tym roku szkolnym stworzymy kurs e-learningowy, aby na następnym etapie ludzie mogli ukończyć kurs online – wyjaśnia kierownik projektu.
Tegoroczne szkolenie jest zatem również przygotowaniem dla przyszłych liderów kursów – warsztatem trenerów. Każda parafia powinna wyznaczyć jedną lub dwie osoby, które będą odpowiedzialne za prowadzenie kursów online, gdy w 2022 r. pojawią się nowi księża, pracownicy parafii, a przede wszystkim wolontariusze.
Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat zapobiegania nadużyciom i przemocy seksualnej
„Wytyczne rzucają światło na świadomość roli, pozycji i władzy, jaką zarówno duchowni, jak i świeccy mają w pracy w Kościele”.
Wziąć na serio
We wstępie do dokumentu stwierdza się, że „Rozległy aspekt seksualny rozprzestrzenia się za pośrednictwem nowych kanałów komunikacji; Pornografia jest łatwo dostępna nawet dla bardzo młodych ludzi. To ogromne oddziaływanie zmienia społeczeństwo i nasze relacje ...».
– Jakie wyzwania przynoszą te zmiany dla instytucji i pracy Kościoła?
– Kościół katolicki jest mniejszością religijną w Norwegii, a my nie mieszkamy na własnej wyspie; nie możemy uniknąć wpływu świeckiego społeczeństwa, mediów, a zwłaszcza Internetu. Dzieci katolickie chodzą do szkół publicznych i mają wielu niekatolickich przyjaciół. Niezwykle ważne jest doświadczanie różnorodności, bo to wzbogaca, ale jednocześnie jeszcze ważniejsze jest, aby nie stracić własnej tożsamości - wyjaśnia Bivand.
Uważa ona, że należy być bardziej świadomym tego, co oznacza katolicyzm, czego Kościół naucza i czego wymaga.
– Czy uważa Pani, że nadużycia i naruszenia są traktowane poważnie?
– Tak, absolutnie. Spotkałam się z pozytywnymi reakcjami. Miałam bardzo dobry kontakt z biskupami, którzy szybko znajdowali czas, aby odpowiedzieć na moje pytania. Księża, z którymi rozmawiałam, okazali zainteresowanie i doradzili mi w wielu praktycznych wyzwaniach i wątpliwościach – wyjaśnia Bivand.
Zdaniem Ewy Bivand przykrym jest sprawianie przez media, że księża katoliccy czują się niekomfortowo.
– Muszą wiedzieć, że mają wsparcie i zaufanie wiernych. W tej sprawie jesteśmy razem. Wspólnie uczynimy Kościół miejscem bezpiecznym – stwierdza.
Nadużycia to coś więcej niż przestępstwo seksualne: „Podczas gdy w przeszłości mówiliśmy głównie o wykorzystywaniu seksualnym nieletnich, co jest najpoważniejsze, dziś często mówimy o wykorzystywaniu osób „wrażliwych” i wiemy, że nie powinno to być uważane za nadużycie seksualne, ale także za nadużycie władzy i sumienia, jak wielokrotnie podkreślał to Papież Franciszek” – pisze o. Federico Lombardi w Vatican News.
– W jaki sposób nowe wytyczne odnoszą się do nadużywania władzy i sumienia?
– Wytyczne rzucają światło na świadomość roli, pozycji i władzy, zarówno duchownych, jak i świeckich w pracy Kościoła. Jak mówi o. Lombardi, „znęcanie się nad innymi, nie okazywanie im szacunku, traktowanie ich jak rzeczy, nieuświadamianie sobie ich cierpień (…) wskazuje na nieadekwatność właśnie w fundamentalnym punkcie naszej wiary i naszego spojrzenia na świat...”.
Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat zapobiegania nadużyciom i przemocy seksualnej
„Nie mam wątpliwości: nadużycia i naruszenia «wykraczają poza wiarygodność Kościoła» i chociaż nie doświadczyliśmy wielu przypadków nadużyć w Kościele katolickim w Norwegii, to na naszą reputację mają wpływ przypadki w innych krajach”.
Wytyczne dotyczą wszystkich
Nowy dokument ma 4 strony i podkreśla praktyczne środki ostrożności, jakie Kościół może podjąć, aby skutecznie zapobiegać naruszeniom i nadużyciom.
– Ważne jest, aby wszyscy w parafii byli świadomi aktualnych wskazówek praktycznych i etycznych, czyli faktycznie zapoznali się z nimi. Oznacza to, że na kursy powinno uczęszczać wielu wolontariuszy – każdy, kto jest odpowiedzialny czy pomaga w katechizacji nieletnich lub ma kontakt z dziećmi i młodzieżą w inny sposób, np. w zakrystii. Bez względu na język w jakim prowadzone są zajęcia, mówi Bivand, która uważa, że otwartość w tym względzie jest pierwszym krokiem do uświadomienia sobie, że nadużycia mogą się zdarzyć wszędzie.
– Profilaktyka jest jak ćwiczenia przeciwpożarowe – mamy nadzieję, że nie wybuchnie pożar, ale gdyby do tego doszło mamy sprzęt przeciwpożarowy i regularnie wykonujemy ćwiczenia. Po to, aby być przygotowanym… na wszelki wypadek.
– Jaką rolę pełnią i jaką odpowiedzialność ponoszą księża - zwłaszcza proboszczowie w parafiach - za realizację wytycznych, aby Kościół był miejscem bezpiecznym dla wszystkich?
– Zgodnie z wytycznymi, to proboszcz i Rada parafialna odpowiadają za organizację kursów dla pracowników, zarówno duchownych, jak i świeckich oraz wolontariuszy. Ważne jest, aby księża odpowiedzialni za katechezę, duszpasterze i grupy etniczne znali wytyczne – i by je przekazywali. Ukończenie kursu będzie również w programie wizyt biskupów w kongregacjach – informuje Ewa Bivand.
– Czy nowe wytyczne dotyczą także naszych księży? Jeśli tak, czy może Pani podać jakiś przykład?
– Jak powiedziałam, wytyczne dotyczą wszystkich, zarówno księży, jak i świeckich. To, co odnosi się do kapłanów, dotyczy zadań duszpasterskich i sakramentalnych, gdzie konieczne jest przebywanie sam na sam z osobą małoletnią lub bezbronną osobą dorosłą. Dotyczy to oczywiście spowiedzi, ale także rozmów duszpasterskich. Nie zawsze możliwe jest pozostawienie otwartych drzwi. Wtedy wytyczne mówią dużo o „zasadzie co najmniej pryncypiów” - należy to sproblematyzować w trakcie kursu, aby każda parafia znalazła praktyczne rozwiązania, np. takie jak zamontowanie w drzwiach szyby - mówi Bivand.
W artykule Federico Lombardiego czytamy dalej: „Mamy więc do czynienia z bardzo dużym, trudnym i bolesnym problemem, który wykracza poza wiarygodność Kościoła”.
– Jak biskupi i Pani będziecie kontynuować prace nad dalszą prewencją w najbliższym czasie?
– Tej jesieni nasza praca koncertuje się przede wszystkim na zwróceniu uwagi na nowe wytyczne i kurs. Dlatego przekazuję informacje księżom i świeckim oraz przedstawicielom zgromadzeń w Radzie Duszpasterskiej – mówi Bivand.
W listopadzie rozpoczynają się kursy - najpierw we własnej parafii Ewy Bivand w Bergen i w szkole św. Pawła. Potem będzie ona podróżować po Norwegii.
– Nie mam wątpliwości: nadużycia i naruszenia „wykraczają poza wiarygodność Kościoła” i chociaż nie doświadczyliśmy wielu przypadków nadużyć w Kościele katolickim w Norwegii, to na naszą reputację mają wpływ przypadki w innych krajach. Odnosi się to również do spraw, które były „rozmyte” przez lokalnych zagranicznych biskupów. Myślę, że ważne jest, aby mówić otwarcie o wszystkim, co się wydarzyło, a co nie zostało zrobione właściwie, ale jednocześnie powinniśmy też mówić o tym, ile faktycznie Kościół zrobił w ostatnich latach, zwłaszcza od „szczytu” w Watykanie w marcu 2019 r. Aby Kościół był bezpiecznym miejscem, musi również mieć wiarygodność i dobrą reputację – przyznaje Bivand.
Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat zapobiegania nadużyciom i przemocy seksualnej
Czytaj więcej:
Aby zapobiec nadużyciom w Kościele: - Nie mogłem znaleźć lepszego szefa projektu
Nowy dekret ogólny: zaostrzone kary wobec nadużyć
Papież wprowadził nowe normy prawne dotyczące nadużyć seksualnych
Konferencja o ochronie nieletnich w Kościele: troska o pokrzywdzonych